Rusya kendi Tanrı Dağları’na mı yürüyor?

Yalnızca tarihin akışı içinde değil, Slavca’da bile Rusya’ya bağlanmaktan kurtulamayan bir ülke Ukrayna.

“Sınır toprakları” demek Ruslar için.

Kremlin’i geçtim, Rus muhalefetinin bile kırmızı çizgisi…

Peki Moskova hükümetleri için Ukrayna coğrafyası neden bu kadar önemli?

Çünkü orası bir ilk hareket…

Ruslar’ın örgütlü şekilde başını çıkardığı ilk ata yurdu…

Oleg, Kiev Rusyası’nın ilk prensi (M.S 882) olarak halkını 31 yıl boyunca buradan yönetiyor. Kiril alfabesini bu yurtta yazıyor.

İlk kadın lider Olga, Pagan kültüründen Ortodoksluk’a bu noktada geçiş yapıyor. Aziz Vladimir ile Bilge Yaroslav, süper güç Bizans’la sıkı bağları 67 yıl boyunca yine Kiev üzerinden kuruyor.

Rus Hristiyanlığı, Kiril alfabesi, Prenslik anayasası hep Dinyester’in çevresinde kültür halkasına eklemleniyor.

Ruslar’a toplumsal tutunuşu, askeri direnci öğreten yer de Ukrayna… Kumanlar, Haçlı donanmaları, Moğollar, Cengiz’in torunu Batuhan, Rus topluluklarına darbeyi art arda burada indiriyor.

Bir ülkeye aynı anda Polonya’dan, Litvanya’dan, İsveç’ten, Töton şövalyelerinden, Norveç’ten, sağdan soldan yapılan saldırıların topyekun adresi de Ukrayna…Prenslik kitle kitle yer değiştiriyor bu darbelerden sonra.

Napolyon’un, Hitler’in takılıp kaldığı Rus kışını geçebilen tek askeri yapı Moğollar’ın (1240-1462) sert yüzüyle burada karşılaşılıyor. İki yüzyıl boyunca kuzeydeki Novgorod’da daha sert yaşamayı öğrenen de kendileri.

Kiev’de sadece 8 ev bırakan Cengiz’in ordularından kaçma dürtüleriyle kuzey steplerinde tutunma mücadelesi veriyorlar.

Ukrayna’da ne dinleri kalıyor, ne yazıları…Kitaplardan şehirlere kadar her şey Cengiz’in vahşi orduları altında eriyor. Ama tarihin garip tecellisi, Moğollar’dan askeri yapılanma miras kalıyor, biraz da vergi toplama becerisi…

Türk Sezar’ı Fatih’le aynı dönemde yaşayan III.Ivan’ın ‘tam bağımsız Rusya’yı kurduğu filmin konusu da Ukrayna’da geçiyor. Kırım’dan Altınordu’yu 43 yıllık çabasıyla dışarı atabiliyor.

Ruslar’ı Çar tacıyla 51 yıl yöneten Korkunç Ivan’ın Tatarlar’ın üçte ikisini püskürttüğü,

Romanovlar’ın iki parçaya böldüğü yer de Ukrayna… Büyük Petro bile Osmanlı Türkleri’yle ilk savaşını Ukrayna için veriyor Prut’ta…

22 sevgilili aşk kadını Büyük Katerina da hırsını bölgeye saklayanlardan... Kırım’ı, Batı ve Doğu Ukrayna’yı kimseye bırakmıyor kibirli Çariçe. “Türkleri Avrupa’dan atalım” dediği yerin koordinatı bile Ukrayna….

3000 fabrika kuran, ticaretin yarısını süper güç İngiltere’yle yapan Rus medeniyeti, her türden din-dil-etnisiteye etkilendiği Osmanlı hoşgörüsünü uyguluyor ama bu modelin geçmediği tek yer özellikle Ukrayna… Orası Rus kalacak

Böyle bir toprak parçası…Rusya’nın derin hesabı, geniş mazisi, tarihi, talihi var burada.

“Kremlin ne istiyor Ukrayna’dan?” sorusuna verecekleri cevabın çerçevesi de haliyle kendiliğinden çıkıyor ortaya:

Ruslar kendi Tanrı Dağları’na yerleşmek istiyor.

Vladimir Putin’in “Modern Ukrayna'nın mimarı Lenin'dir” derken yaptığı gönderme de bu. Satır arası, “Burası zaten yabancı bir yer değil bize” diyor.

Avrupa’nın güvenlik mimarisi mi değişiyor?

Haritaları seviyorum.

Baltık kıyılarında Kaliningrad-Klaipeda arasını büyütüp inceleyince bile coğrafyanın neden kader olduğunu daha iyi anlayabiliyorum

Avrupa haritasına tersten baktığınızda ise görünenler gerçekten bir garip…

Siyasi haritada Ukrayna kıtanın sıradan bir köşesi ama Ural-Karpatlar arasında burası Batı ile Rusya arasında gerçek bir çatışma merkezi…

ABD Başkan Yardımcısı, o yüzden “Avrupa güvenliğinin temeli Ukrayna'da doğrudan tehdit altında” diyebiliyor.

Ünlü uluslararası ilişkiler uzmanı Brzezinski, hatırı sayılır bir jeopolitik eksen olarak Ukrayna’yı Avrasya satranç tahtasında görüyor.

Batı’nın siyaset tarihi anlayışına göre, Rusya’nın hedefi, Avrupa’nın güvenlik mimarisini değiştirmek… Yanlış okuma mı? Tabii ki hayır... Ama Kremlin de kendi çatısından bakınca ciddi şekilde çevrelendiğini görüyor.

Moskova yakın geçmişte Red Kit’in Gürcistan üzerinden Kuzey Osetya’yı koparma girişimini unutmuş değil.

Ciddi bakışlı Lavrov, “1989’da Almanya’nın birleşiminde kandırıldık, şimdi de kandırılmaya izin vermeyeceğiz” cümlesini bu sebeple kuruyor.

Ezcümle, biri dünya jandarmalığında tek adamlığı Çin’i kontrol ede ede oynamak isterken, diğeri Çarlık geçmişi üzerinden yeni Avrasya İmparatorluğu’na göz kırpıyor.

17 milyon km2’lik merkeziyet

Putin Rusya’sı Ukrayna sorununa gelinceye kadar özgül ağırlığı olan tüm savaşları ülke içinde verdi.

SSCB sonrası ilk geniş çaplı kamulaştırma son 20 yılda yapılırken, riskli alanlardan yabancı sermaye oligarklarla birlikte uzaklaştırıldı. 85 federe birimi sorunlu alanlarla(Abhazya, Osetya, Çeçenya) birlikte kontrol görevi de Putin’indi.

Prenslikler’den Çarlık Rusya’sı ve günümüze kadar Kremlin yönetimleri bundan ötürü merkezîleşiyor.

17 milyon kilometrekarelik alanda taban tabana zıt 60 etnik yapıyı yönetirken federasyon zorunluluğu bir elzem olarak düşünülüyor. II.Katerina’da da Putin’de de işleyen aynı çark…

Rusya Federasyonu demişken, sekiz yıl önce ülkeye 84 ve 85.federe birimler de Kırım ve Sivastopol olarak eklendi.

Moskova’ya yeni yaptırımlar

Ukrayna savaşında Rusya bedel öder mi?

Biden yönetimi, Rusya’yı uyaran açıklamalarında Moskova’nın stratejik bedel ödeyeceğini ısrarla söyledi. Kuzey Akım 2 üzerinden “Alman doğalgaz hattı ölür” dedi. Ölecek olan sadece bir proje...

Moskova için bu frenleyici bir uyarı değil.

2014’te Kırım’ı ilhakı sonrası Rusya’dan yıllık sermaye kaçışı 100 milyar doları bulmuş, ülke rezervleri sadece birkaç ayda 200 milyar dolar gerilemişti.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle ruble ABD parası karşısında yüzde 50 eridi.

Ama “tehlikeli revizyonist güç" direnç gösterdi.

Nazi ordularının yıpratıcı Moskova ve Stalingrad kuşatmalarına rağmen Rus ordusunun finali Berlin’de, Fuhrerbunker’de yapması gibi bir şeydi. Unutmadan, Stalin ekonomisi dünya savaşından sonra yüzde 13 büyüye büyüye uzaya bile ABD’den önce çıkmıştı.

Bugün Rus enflasyonu %8.7…Ruble yine zorda…Moskova uluslararası para transfer sistemi SWIFT’ten çıkarılıyor, Londra şimdiden Rus devlerinin İngiltere hesaplarını dondurdu. Savaşın ilk günü bile Rus borsası %40 eridi.

Putin Rusya’sı Moğollar’ın Novgorod’a sürüklediği ataları kadar Batı’dan izole olmayabilir ancak onun da ihtiyaç listesi garip şekilde öncekilerle aynı.

Büyük Pedro üç asır önce Batı sermayesinde nelere ihtiyaç duyduysa Putin de aynı sipariş listesiyle hesap yapıyor olmalı: Yabancı sermaye, teknik bilgi ve kredi…

Petrol ve doğalgaz üretiminde ilk ikide olabilirsin ama “uyarıcı üçlü” halen batıda…

Acaba III.Alexandre “Rusya’nın yalnız iki müttefiki vardır; biri ordusu, diğeri donanması…”derken kastettiği bu muydu?

Hangi Ukrayna: Batısı mı, doğusu mu?

Ukrayna haritada bir…

Ama “din-dil-ırk”ta iki.

Batısı Katolik… Brükselci… Ukraynaca konuşup, pencereden NATO’ya bakıyor… Kırsalı, tarımı var, parası yok… Ama Tuna, Dinyester, Dinyeper ve Odesa’yla su zengini…

Doğusu Ortodoks…O da Rusça konuşup Moskova’ya bakıyor. Bölge, I.Dünya Savaşı öncesi hızlı sanayileşen Almanlar’ın Ruhr kömür havzası gibi… Maden ve para akıyor ağır sanayisinden, teknoloji üssü Donbas’tan … Odesa-Sivastopol hattında her 100 Ukraynalı’dan 72’si de Rus…

Kremlin bu iş/insan gücünü NATO görünümlü Batı sermayesine kaptırmak istemiyor.

Berlin yönetimine göre ise Moskova Ukrayna’yı kıyısız bırakmak hedefinde... Die Welt, “Ukrayna’dan Rusya dışlanırsa hoş geldin Yugoslavya” diyor. Bölge Tito sonrasına döner mi? Sanmıyorum ama sonuçta gazete Alman gerçekçiliğinde…Realpolitik bir manşet atmışa benziyor.

Almanlar bölgede NATO müdahalesine boşuna mesafeli değil. ”Ukrayna’ya silah vermeyeceğiz” demişti ilk günlerde Şansölye Scholz.

Neden? Çünkü Avrupa kıtasına giren her 100 varil petrolden 42’si doğrudan Alman sanayisine taşınıyor. Panzerler doğalgaz gereksiniminin %52’ini sadece Rusya’dan karşılıyor. Bu, Bayern Münih - CSKA Moskova maçının UEFA'ca ertelenmesine benzemiyor.

Berlin, Moskova’yla savaş sahasında buluşmak düşüncesinden şu aşamada rahatsız…

Rus Ordusunun bütçesi bugün 154 milyar dolar… Ukrayna sınırına 140 bin asker diziyor ama geride 710 bin askeri daha var. 12 bin tank, 30 bin zırhlı kamyon, 70 denizaltı… Nükleeri unuttuk bile.

II.Dünya Savaşı’nda Hitler, zırhlıların olanaklarını kavramada Alman Genelkurmayı'ndan bile daha hızlıydı, Ukrayna ovasına “zırhlı” sezgisiyle yerleşmişti.

Ancak Nazi orduları, Ruslar’ın kendi üretimi T34 tanklarının sayısı karşısında aynı sezgiden yararlanamadı. Ural fabrikalarından ayda 650 tank sahaya çıkıyordu. Jukov, modern silahlı Kızıl Ordu, devasa tank teknisyen ordusu, Slav-Asyalı karaktere sahip katı askeri yığınlar…Naziler’i Moskova’dan bile tam 100 tümen püskürtmüştü, 1.5 milyon Rus askeri…

Almanya bu tatsız mazinin farkında…Savaş, bundan ötürü bölgesel okunmak isteniyor. Ve Kremlin, “Donbas’ta durum çok tehlikeli” derken, Birleşik Krallık, “Tarihimizde çok tehlikeli bir an” açıklamasını düşüyor.

Brüksel’in saptaması ise sahadan değil, masadan yine: “Avrupa için Soğuk Savaş’tan sonra en tehlikeli dönem. Rusya jeopolitik türbülans yaratıyor”

Durumun tehlikeli olduğu konusunda taraflar zaten ortada buluşuyor. Ancak Rus dış politikası Ukrayna yaptırımları üzerinden ABD ile AB’nin yumuşak karnına dokunmaya çalışıyor. Özellikle tüm kıyı Avrupa bu yaptırımlardan zarar görecek.

Gazı kesilen bir Hamburg sanayisi Almanya için can sıkıcı…

Töton Şövalyeleri bu durumu tribünden izleyemez. Ama bu durum Çar Putin'in yanına da kar kalmaz, sonuçta satılmayan gaz, gaz değildir.

Ukrayna “sudan sebep” mi?

Sputnik Türkiye’de çalışırken röportajlarda Ukrayna’yı çok konuşurduk.

Ama suyu sormayı unutmuşum uzmanlara.

Bugün dünya üzerinde 'su'dan kaynaklı 300 çatışma bölgesi mevcut…

Ukrayna bu “sudan sebep”in neresinde o sorgulanır ama sanayi ve teknoloji hattının ortasından ciddi ciddi sular geçiyor.

Vasiyetinde “Şartlar ne olursa olsun Türkler ve İranlılar’la her daim savaş çıkarın” diyen reformist Pedro’ya kulak veren Romanov hanedanı, sürekli Tuna boylarına indi ve bizimle temasa geçti.

Tuna, eskinin Doğu Bloku’nda kalabilir. 1000 sene önce de Tuna-Prut çevresi Ruslar için altın, gümüş, şarap, meyve, at, köle, bal badem demekti, Bizans’ın gücünü yakından izlemek demekti.

Bu hat artık tarih kitaplarında kalsa da Dinyester, Dinyeper ve Donets hala Rus tarihinde akıyor. 7 önemli nehrin 4’ü de Ukrayna topraklarında…Hazar’a komşu Rus nehirleri Don ile Volga’yı saymıyorum bile.

Ukrayna’yı ele geçirecek bir Rusya, bir anda Karadeniz bağlantılı 6 büyük nehre de erişmiş oluyor. Savaş her yönüyle büyük…

“İmparatorluklar çökmez, daha ziyade dağılırlar”

Donald Puchala, siyaset tarihi üzerine okumalarından birini ustaca yapıyor.

Çarlık Rusya ve SSCB çökmeyen yapılar mı?

Çöktülerse ABD yönetimleri 1991’dan bu yana tüm enerjisini neden 8.5 milyon milkareyi çevrelemek için harcıyor.

Grönland, İzlanda-Baltık denizi, Polonya, Ukrayna, Yunanistan, Türkiye, Basra Körfezi, Emirlikler, Belucistan, Çin-hindi, Endonezya, Filipinler, G.Kore, Japonya…

ABD dünya turuna asker yığınaklarıyla çıkıyor.

Çin’le adı konmamış Asya-Pasifik savaşı verirken, Rusya’nın bir Avrasya süper gücü olmasına izin vermek istemiyor.

147 milyonluk nüfusunun yüzde 85’ini batısında bulunduran Rusya’nın Çin’e göre yıpratıcı bir Asya gücü olması ise Pekin’in güç dengesinde alacağı pozisyona bağlı…

İşin garibi Çin'in ne yapacağını kestiremiyoruz. Rusya'nın gücünü mü kesecek, yoksa Moskova'yla masaya mı oturacak? Pekin odaklarından ilk açıklama Ruslar'a destek niteliğinde...

Batı ise yitip gidebilecek bir Ukrayna savaşında Varşova'yı yeni jeopolitik eksen olarak belirleyebilir. ABD liderliğini geçtim, Kanada bile simgesel sayıda askerini haftalar öncesinden Polonya'ya kaydırdı.

Rusya Çarlık sınırlarına veda edecek gibi görünmüyor, barut kokusu Ukrayna sınırlarından sonra SSCB'nin elinden alınan topraklarda da duyulabilir.

Ne diyelim, Kremlin sarayını hala ilki şüpheli, 3 prensip yönetecek gibi görünüyor:

Ortodoks, otokrasi, milliyet!..